2025 жылғы 4 сәуірде Ақтау қ. Ш. Есенов атындағы Каспий университетінде Қазақстан Республикасы Конституциясының 30 жылдығына арналған «Ата Заң-тәуелсіздік тірегі» ұлттық іс – шаралар жоспарын орындау аясында Конституциялық Соттың судьясы Айжан Жатқанбаевамен және Бас прокуратура өкілдерімен кездесу өтті.
Іс-шараға Маңғыстау облысының жергілікті атқарушы және құқық қорғау органдарының, заң қоғамының өкілдері, сондай-ақ университет ғалымдары мен студенттері қатысты.
Айжан Жақанбаева қатысушыларды Ұлттық конституциялық әділет жүйесінің эволюциясымен, қайта құрылған конституциялық бақылау органының мандатымен және оның Конституцияның үстемдігін қамтамасыз етудегі рөлімен таныстырды. Өз сөзінде ол конституциялық сот шешімдерінің азаматтардың құқықтарын қорғауға және құқықтық мемлекет принциптерін нығайтуға қалай ықпал ететінін көрсете отырып, конституциялық іс жүргізу тәжірибесінен бірнеше мысал келтірді. Судья сондай-ақ құқықтық ағартудың, халық арасында, әсіресе жастар арасында конституциялық-құқықтық мәдениетті қалыптастырудың маңыздылығын атап өтті.
Сондай-ақ, кездесу барысында «Ақтау заң» заң фирмасының директоры, РКЮК құрамына кіретін Маңғыстау облысының заң консультанттары Палатасының төрағасы Машинский Игорь Юрьевич баяндама жасады.
Ол өз сөзінде Конституция аясында отбасы мәселелеріне тоқталды. Ол еліміздегі ажырасулар санының артуы мәселесін көтеріп, бұл статистикада Қазақстанның көш бастап тұрғанын атап өтті. Игорь Юрьевич сотта некені бұзу процедурасын қиындату керек деп есептейді.
– Неке бұзылған кезде жеке институт және құқық субъектісі ретінде отбасының құқықтық қорғалуы болмайды. Мен ажырасудың барлық себептерін жан-жақты зерттей отырып, ажырасу рәсімі жүргізіліп жатқанын ешқашан естіген емеспін. Оның үстіне неке бұзуға қатысты сот ісін жүргізуге туыстарды қатыстырғанын көрген емеспін. Некені бұзудан бас тарту туралы сот шешімдерінің тәжірибесі жоқ, – деп атап өтті заңгер.
Оның айтуынша, Қазақстанда ажырасудың 60 пайызға жуығы туыстарының тікелей араласуымен орын алады. Ажырасулардың ең көп саны некеде бір жылдан төрт жылға дейін (34,9%) және бес жылдан тоғыз жылға дейін (26,7%) болған отбасыларда кездеседі.
– Кәмелетке толмаған балалары бар отбасылар үшін сотқа дейінгі міндетті реттеуді енгізу қажет. Қазіргі уақытта мұндай норма жоқ, бұл ажырасу процесін тым жеңілдетеді. Егер соттарда некені бұзу мәселелері (әсіресе балалары бар отбасыларда) неғұрлым мұқият қаралса, ұзағырақ мерзімдермен, туыстарынан отбасына араласу туралы жауап алу және некені бұзудан сот арқылы бас тарту мүмкіндігі болса, отбасылар тез және оңай бұзылмас еді, – деп сенеді Машинский.
Игорь Юрьевич сонымен қатар алимент міндеттемелерін қайта қарауды және күшейтуді ұсынды.
– Көбінесе осылай болады: ерлі-зайыптылар бірге тұрғанда біреуінің жалақысы жақсы, ал ажырасқаннан кейін алименттік міндеттер туындаған кезде бұл жұбай ең төменгі жалақыны ала бастайды. Мұндай әкелер өз балаларының қиналып жатқанын ойламайды, – деді ол.
Маңғыстау облысының заң консультанттары Палатасы төрағасының баяндамасы қатысушылардың назарын аударды. Конституциялық Соттың судьясы көтерілген мәселелер бойынша өтініштерді Конституциялық құқықтарды қорғау жөніндегі жоғары органға жіберуді ұсынды. Игорь Машинский атап өткендей, енді осы мәселелер бойынша өз құқықтарын қорғауға дайын азаматтарды табу қажет.
Дереккөздер:
- https://www.gov.kz/.../ent.../ksrk/press/news/details/971260
- Областная общественно-политическая газета ГКП «Огни Мангистау»
